رایزرها معمولاً در میانه دیواره های داخلی ساختمان و به صورت حساب شده و دقیق قرار می گیرند. رایزرها در اشکال مختلف و با توجه به نظر مهندس ساختمان به کار گرفته می شوند؛ اما رایزر چیست؟ به هر نوع لوله عمودی و استوانه ای شکل که رو به بالا یا پایین قرار گرفته باشد، رایزر گفته می شود. رایزرها می توانند انواع مختلفی همچون لوله آب، لوله فاضلاب، لوله تهویه، لوله مدار گرمایشی و سرمایشی، لوله کابل های برق، لوله های آبیاری بارانی و ... را شامل شوند. استفاده از رایزرها در ساختمان های چند طبقه بسیار مهم است. رایزر تأسیسات در تمامی ساختمان ها به دو نوع نصب می‌شوند. یک رایزر برای هدایت تأسیسات الکتریکال و یک رایزر به منظور عبور تأسیسات مکانیکال می باشد. البته این دو رایزر به طور مجزا نصب می‌شوند چون باید موارد ایمنی رعایت شود.
یک تعریف ساده از رایزر
رایزر به اعضای عمودی ساختمان که از پایین به بالا و در یک راستا اجرا می‌شوند، اطلاق می شود.
آشنایی انواع رایزر
- رایزر آب در ساختمان
- رایزر فاضلاب در ساختمان
- رایزر مدار گرمایشی
- رایزر هواکش
- رایزر تأسیسات برقی
- رایزر لوله گاز
رایزر آب در ساختمان
رایزر در سیستم آبرسانی کاربرد دارد و لوله ها جهت تأمین آب مصرفی ساختمان به دو صورت قرار می گیرند. یکی به صورت عمودی که از ابتدای کنتور به سمت بالای ساختمان هدایت شده است و همچنین در طبقات مختلف در طول ساختمان و از پایین به بالا منشعب می شود. در حالت دوم رایزر آب بعد از اتصال به کنتور آب به بالای پشت بام هدایت میشود و در بالا به صورت u شکل شده و به سمت پایین برگشت داده می شود.
البته در این حالت لوله رایزر در ساختمان از بالا به پایین در طول ساختمان حرکت کرده و در سایر طبقات منشعب میشود. حالت دوم در مواردی مورد استفاده قرار می گیرد که ساختمان با مشکل فشار آب روبه رو است. یکی دیگر از حفاظت های مهم در مورد رایزر آب و رایزر برق است که باید کاملاً به صورت جداگانه و پوشیده از هم در ساختمان مورد استفاده قرار گیرند تا در صورت بروز نشتی و ترکیدگی رایزر آب، خطربرق گرفتگی برای ساکنان وجود نداشته باشد.
رایزر فاضلاب در ساختمان
یکی از انواع رایزر در ساختمان رایزر فاضلاب است. این نوع رایزرها را می توان در مورد فاضلاب آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حمام به کار برد. البته در برخی از ساختمان ها رایزر فاضلاب برای مکان هایی همچون حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه به صورت کاملاً مجزا و جداگانه در نظر گرفته می شود و برای تمامی این نقاط از یک رایزر در ساختمان استفاده نمی شود.
رایزر فاضلاب در طول ساختمان از بالا به پایین حرکت کرده و با گرفتن انشعاب های متفاوت از سایر طبقات ساختمان که توسط لوله کشی فاضلاب صورت می‌گیرد در انتها به چاه اصلی خارج از ساختمان هدایت می شود. باید محافظت در مورد رایزر آب و رایزر فاضلاب را برای جلوگیری از ادغام شدن آب و فاضلاب در ساختمان مورد توجه قرار داد. به دلیل وجود مواد اسیدی و شیمیایی موجود در پساب فاضلاب ها، استفاده از لوله های پولیکا و پوش فیت که در برابر خوردگی مقاوم هستند، توصیه می شود.
رایزر مدار گرمایشی
آب گرم شده در موتور خانه که در پایین ساختمان قرار دارد توسط رایزر مدار گرمایشی به جریان در می‌آید و از پایین به بالا به درون لوله های آب هدایت می شود. به این صورت آب گرم مورد نیاز وسایل گرمایشی ساختمان تأمین می گردد. طی این فرآیند، آب گرم درون وسایل گرمایشی گرمای خود را از دست می دهد و به گرمای مجدد نیاز دارد و گرمای مورد نیاز خود را از طریق موتورخانه به دست می آورد.
رایزر هواکش
رایزر هواکش را به صورت پایین به بالا و در میان ساختمان قرار می دهند تا گازهای خروجی از فاضلاب را به سمت پشت بام هدایت کند. در انتها سر این لوله به صورت U شکل و رو به پایین قرار می دهند تا گازهای خارج شده از آن توسط کولر به داخل ساختمان وارد نشود.
رایزر تأسیسات برقی
یکی دیگر از کاربرد های رایزر، استفاده از آن ها در تأسیسات برقی است. رایزر تأسیسات الکتریکی به دو بخش اعم از رایزر جریان قوی و جریان ضعیف تقسیم میشود. از رایزر جریان قوی برای عبور کابل‌های برق از ۲۲۰ تا ۳۸۰ ولت استفاده میشود و از رایزر جریان ضعیف جهت عبور کابل‌های آیفون، آنتن مرکزی، تلفن، دوربین مداربسته و اعلام حریق استفاده می شود. لازم به ذکر است که هر دوی این رایزرها باید حداقل در فاصله ۳۰ سانتی‌متری یکدیگر قرار گیرند و کابل‌ها باید با پوشش محافظتی در داخل داکت پلاستیکی قرار گرفته و در محل خود کاملاً سفت شوند. توزیع متناسب انرژی الکتریکی بین مصرف کننده های مختلف از وظایف یک رایزر است که در حین طراحی نقشه تأسیسات ساختمان تعیین می شود.
رایزر لوله گاز
لوله گاز در ساختمان های دارای کنتور مشترک یک لوله اصلی دارد ولی در صورت جدا نمودن کنتور هر واحد، به صورت جداگانه یک لوله گاز به سمت آپارتمان مورد نظر هدایت می شود. حفظ فاصله لوله گاز از سایر تأسیسات با اجرای عایق کاری از الزامات لوله کشی گاز محسوب می شود.
نکات لازم برای خرید رایزر ساختمانی
قطر رایزر با تعداد مکان های مصرف در ساختمان رابطه مستقیم دارد، به طوری که هرچه تعداد انشعابات مصرفی بیشتر باشد، قطر رایزر بیشتر می شود. توجه داشته باشید که قطر رایزر آب باید از قطر لوله آب بزرگتر باشد تا فشار اصلی آب مصرفی مناسب باشد. این موضوع در مورد لوله های اصلی صدق می کند در حالی که برای لوله های فرعی در لوله کشی آب از لوله هایی با قطر کمتر استفاده می شود. به جنس رایزر توجه کنید. جنس رایزر باید متناسب با کاربرد آن باشد. به طور مثال برای رایزر آب در مدار گرمایشی باید از رایزری استفاده شود که توان مقاومت بالایی در مقابل حرارت بالای آب داشته باشد.
