در سیستم لوله‌کشی اجزای مهمی همچون شیر یک طرفه وجود دارد که با عبور سیالات ارتباط مستقیم دارد. البته برخی معتقدند شیر یک طرفه چندان کاربردی ندارد و مهم نیست ولی برای پی بردن به ویژگی های این نوع شیر در سیستم لوله کشی پیشنهاد میکنیم که با این مقاله همراه باشید.
تعریف شیر یک طرفه یا شیر خودکار
همانطور که از نام این نوع شیر پیداست وظیفه آن عبور سیالات در یک مسیر است به این صورت که از جریان معکوس آنها در مسیر خط لوله جلوگیری می کند. همچنین این نوع شیر به صورت خودکار عمل می کند چون دارای دسته برای باز و بسته کردن شیر نیست.
اجزای شیر خودکار یا یک طرفه
شیر یک طرفه دارای بدنه، پوشش، دیسک و لولا است همچنین مکانیزم این نوع شیر ساده است ولی در برخی موارد با توجه به مدل شیر این احتمال وجود دارد که اجزایی به شیر اضافه شده باشد از جمله این قسمت ها می توانیم به توپی، بازویی و بلبرینگ اشاره کنیم.
عملکرد شیر خودکار
دیسک داخلی تعبیه شده در این نوع شیر باعث باز شدن شیر خودکار می شود و به سیالات اجازه می دهد فقط به سمت جلو حرکت کنند اما اگر مسیر سیالات به طور خودکار تغییر پیدا کند یا سرعت سیالات کند شود دیسک موجود در شیر بسته می شود و به این صورت باعث مسدود شدن، شیر یکطرفه می گردد و در نتیجه مانع حرکت سیالات می شود.
جدول انواع شیر یک طرفه و ویژگی‌ها
| نوع شیر یک طرفه | اجزا و مکانیزم | موارد کاربرد | مزایا | معایب |
|---|---|---|---|---|
| شیر دریچه‌ای خودکار | بدنه، دیسک، لولا | میان کنتور و پمپ آب | جلوگیری از برگشت آب به پمپ | نسبت به سایر مدل‌ها کمی بزرگ‌تر است |
| شیر دریچه‌ای ویفری خودکار | بدنه سبک، دیسک کوچک | محیط‌های کوچک و محدود | وزن کم، افت فشار کم | تحمل فشار بالا کمتر نسبت به مدل‌های سنگین‌تر |
| شیر سوپاپی خودکار | دیسک + فنر | پمپ‌ها، تجهیزات آبگرمکن و بخار | عملکرد سریع، ایمنی بالا | احتمال خرابی فنر در طولانی‌مدت |
| شیر یک طرفه فاضلاب | بدنه، توپی | سیستم لوله کشی فاضلاب | جلوگیری از برگشت فاضلاب به داخل ساختمان | امکان گرفتگی و نیاز به سرویس سالانه |
| شیر یک طرفه آب | بدنه، دیسک | بعد از کنتور آب | جلوگیری از برگشت آب به لوله اصلی | نیازمند نصب صحیح و توجه به جهت جریان |
| شیر یک طرفه آبگرمکن | دیسک، فنر | ورودی و خروجی آبگرمکن | جلوگیری از تخلیه ناخواسته مخزن | نصب اشتباه می‌تواند خطرناک باشد |
| شیر یک طرفه پکیج | دیسک، فنر | پکیج‌های دو مبدل | تنظیم مسیر گردش آب، افزایش راندمان | نیاز به انتخاب مناسب متناسب با نوع پکیج |
موارد استفاده از شیر خودکار
در هر بخش از تأسیسات ساختمان می توان از شیر خودکار استفاده کرد به طور مثال در پمپ آب خانگی از شیر خودکار استفاده می شود، البته در خارج از ساختمان و سیستم لوله کشی فاضلاب هم می توان از شیر یک طرفه استفاده کرد. به عبارتی از این نوع شیر در مصارف صنعتی همچون سیستم لوله کشی آب و فاضلاب، انواع پمپ باد و پمپ آب و کنتور آب استفاده می شود. البته از شیرهای یک طرفه در تجهیزات گرمایشی همچون پکیج و ابگرمکن هم استفاده می شود. همچنین در تجهیزات وابسته به گاز و بخار آب هم شیر خودکار یا یک طرفه کاربرد دارد. البته در این میان شیر یک طرفه گاز و کولر گازی نمونه های بارزی از کاربرد شیر خودکار محسوب می شوند.
انواع شیر خودکار
- شیر دریچه ای خودکار
- شیر دریچه ای ویفری خودکار
- شیر خودکار سوپاپی
شیر دریچه ای خودکار
این مدل از شیر یک طرفه دارای دریچه ای است که با حرکت سیالات به صورت لولا مانند حرکت کرده و به این صورت امکان عبور آب از داخل لوله را فراهم می کند در حالی که از جریان سیالات در جهت مخالف جلوگیری می کند. این نوع شیر میان کنتور و پمپ آب نصب می شود و اگر پمپ خاموش باشد مانع بازگشت سیالات به پمپ و لوله ها می گردد.
شیر دریچه ای ویفری خودکار
این نوع شیر از نظر طراحی با شیر دریچه ای فرق دارد به این صورت که از وزنی کمتر و اندازه ای کوچکتر برخوردار است. ابعاد کوچک شیر دریچه ای ویفری خودکار به دلیل ابعاد کوچکش اغلب در محیط های کوچک استفاده می شود. همچنین افت فشار در این نوع شیر یک طرفه یا خودکار کم است.
شیر خودکار سوپاپی
این نوع شیر دارای دیسک و فنر است که به قسمت بالای شیر متصل شده است. فنر شیر خودکار سوپاپی با فشار سیالات جمع شده و دیسک به سمت بالا حرکت می کند و به این صورت امکان عبور سیالات فراهم می گردد. البته کاهش فشار باعث بازگشت فنر به حالت اولیه می شود در نتیجه دیسک هم به سمت پایین حرکت می کند و دریچه مسدود می گردد.
نحوه نصب انواع شیر یکطرفه
- نصب شیر یک طرفه فاضلاب
- شیر یکطرفه آب
- شیر یکطرفه آبگرمکن
- شیر یکطرفه پکیج
- جنس شیرهای یک طرفه
نصب شیر یک طرفه فاضلاب
در سیستم لوله کشی فاضلاب از شیر یک طرفه حتماً استفاده می شود چون حرکت سیالات در یک جهت و به خارج ساختمان می باشد و به این ترتیب شیر یک طرفه مانع برگشت مواد داخل مسیر لوله فاضلاب به داخل ساختمان می گردد. البته در مواردی که اصول شیب بندی در خط لوله فاضلاب رعایت نگردد و خط لوله فاضلاب در مقایسه با سیفون شیب کمی داشته باشد این احتمال وجود دارد که با بارندگی های شدید و سیل مواد به داخل ساختمان برگشت داشته باشد که در چنین مواقعی شیر یک طرفه مانع برگشت مواد می شود.
توجه داشته باشید شیر یک طرفه بین سیفون و لوله فاضلاب قرار دارد و اگر مواد فاضلاب برگشت داشته باشد شیر یک طرفه آن را به سمت لوله فاضلاب هدایت می کند و مانع برگشت مواد فاضلاب به سیفون می گردد. همچنین اگر در ساختمان چندین سیفون تعبیه شده باشد بهتر است برای هر کدام به صورت جداگانه یک شیر یک طرفه در نظر گرفته شود. از جمله مزایای استفاده از شیر یک طرفه در سیستم فاضلاب تمیز کردن راحت لوله های فاضلاب است چون اگر سیفون دچار گرفتگی شود یا اینکه لوله های فاضلاب در داخل ساختمان مسدود شوند نیازی به حفاری برای رفع انسداد نیست بلکه با باز کردن توپی شیر یک طرفه، لوله فاضلاب باز می شود.
البته با وجود مزایای فراوان در کاربرد این نوع شیر باید به معایب آن هم اشاره کنیم. گرفتگی شیر یکطرفه بر اثر تجمع مواد فاضلاب از معایب شیر خودکار می باشد. اگر از این نوع شیر در سیستم فاضلاب ساختمان استفاده نموده اید توصیه می کنیم که شیر یک طرفه را سالی یکبار پاکسازی نمایید تا از بروز مشکلاتی همچون گرفتگی لوله های فاضلاب جلوگیری شود.
شیر یکطرفه آب
همانطور که در مطالب فوق اشاره نمودیم شیر یکطرفه در سیستم لوله کشی آب هم مورد استفاده قرار می گیرد. شاید بپرسید چرا در مسیر لوله کشی آب از انواع شیر یک طرفه استفاده می شود. در پاسخ باید بگوییم وجود شیر یک طرفه در سیستم لوله کشی آب باعث می شود در مواقعی که با قطعی آب ساختمان روبه رو هستیم، آب موجود در داخل لوله های ساختمان به طرف لوله اصلی بازگشت نداشته باشد. این نوع شیر در سیستم لوله کشی آب بعد از کنتور قرار می گیرد و به همین خاطر به آن شیر یک طرفه کنتور آب هم گفته می شود.
شیر یکطرفه آبگرمکن
شیر خودکار کاربردهای زیادی دارد که یکی از آنها نصب شیر یک طرفه در سیستم آبگرمکن است. این نوع شیر در سیستم ابگرمکن تعبیه می شود تا از ورود و برگشت آب به داخل آبگرمکن جلوگیری کند، اما این عملکرد چه فایده ای دارد؟
فایده آن این است که در صورت شکستگی لوله ها، آب داخل مخزن آبگرمکن تخلیه نمی شود. توجه داشته باشید که برای نصب شیر خودکار در آبگرمکن باید به جهت پیکان روی شیر توجه شود چون این جهت مسیر حرکت سیال را نشان می دهد تا نصاب دقت کرده و شیر را در مسیر لوله قرار دهد. لازم به ذکر است که شیر یک طرفه آبگرمکن نباید سر راه لوله ورودی آب به ابگرمکن نصب شود در غیر این صورت مسیر تخلیه فشار از مخزن محدود شده و اگر شیر اطمینان آبگرمکن در مواقع ضروری عمل نکند می تواند حادثه ساز باشد.
شیر یکطرفه پکیج
اگر پکیج از نوع دو مبدل باشد حتماً باید از شیر یک طرفه استفاده شود چون در پکیج های دو مبدل زمانی که به آب گرم نیاز است مسیر گردش آب در مدار رادیاتورها قطع می شود و آب از مبدل اصلی به مبدل ثانویه می رود و به شیر آب گرم مصرفی می رسد. توجه داشته باشید که برگشت آب از مدار رادیاتورها به صورت چند راهه و به کمک پمپ صورت می گیرد بنابراین در چنین مسیری به شیر یک طرفه نیاز است تا آب از مسیر چند راهه به مبدل ثانویه وارد گردد و از عبور آب از مبدل ثانویه به چند راهه جلوگیری شود.
جنس شیرهای یک طرفه
شیرهای یک طرفه در جنس های مختلفی از قبیل برنجی، چدنی، فولادی، استیل و ... تولید و به بازار عرضه می شوند. این نوع شیر متناسب با نوع و جنس کاربردهای متفاوتی دارد.
جمع بندی
در این مقاله در مورد شیر یک طرفه یا شیر خودکار صحبت کردیم و به ویژگی های این نوع شیر و انواع آن اشاره نمودیم. از شیر خودکار می توان در بخش های مختلف صنعت، کشاورزی و ساختمان استفاده نمود. به عبارتی، شیر خودکار در سیستم لوله کشی آب و فاضلاب و بخش های مختلف کشاورزی و آبیاری زمین های کشاورزی و پارک ها کاربرد دارد. از مزایای شیر خودکار می توانیم به جلوگیری از افت فشار آب و صرفه جویی در مصرف آب بخاطر یکنواخت کردن فشار سیالاتی مانند آب اشاره کنیم. اگر قصد دارید از شیرهای یک طرفه استفاده کنید حتماً از برندهای باکیفیت خرید نمایید چون شیرهای یک طرفه باکیفیت در برابر گرما، سرما و پوسیدگی مقاوم هستند. البته شیرهای یک طرفه پلی اتیلنی در برابر اشعه فرابنفش هم مقاوم هستند به طوری که رنگ آنها دچار تغییر نمی گردد.
سؤالات متداول درباره شیر یکطرفه
1. شیر یک طرفه چه وظیفه‌ای دارد؟
شیر یک طرفه وظیفه دارد فقط اجازه عبور سیالات در یک جهت را بدهد و از برگشت جریان جلوگیری کند.
2. تفاوت شیر دریچه‌ای خودکار و ویفری چیست؟
شیر دریچه‌ای ویفری سبک‌تر و کوچکتر است و افت فشار کمتری ایجاد می‌کند، در حالی که شیر دریچه‌ای معمولی برای فشارهای بالاتر مناسب‌تر است.
3. آیا استفاده از شیر یک طرفه در فاضلاب ضروری است؟
بله، چون مانع برگشت مواد فاضلاب به داخل ساختمان می‌شود و از ایجاد مشکلات بهداشتی و خسارت جلوگیری می‌کند.
4. شیر یک طرفه در پمپ آب چه نقشی دارد؟
این شیر مانع برگشت آب به سمت پمپ در زمان خاموش بودن آن می‌شود و از آسیب به پمپ جلوگیری می‌کند.
5. جنس شیرهای یک طرفه چه تفاوتی ایجاد می‌کند؟
شیرهای برنجی برای مصارف خانگی، شیرهای چدنی و فولادی برای صنایع و فشار بالا، و شیرهای پلی‌اتیلنی برای مقاومت در برابر اشعه UV و شرایط محیطی مناسب هستند.
6. آیا شیر یک طرفه نیاز به سرویس دارد؟
بله، مخصوصاً در سیستم‌های فاضلاب که احتمال گرفتگی وجود دارد، بهتر است سالی یک بار شیر تمیز یا سرویس شود.
7. نصب شیر یک طرفه آبگرمکن چه اهمیتی دارد؟
باعث می‌شود آب داخل مخزن در زمان شکستگی لوله‌ها تخلیه نشود و امنیت دستگاه حفظ گردد.
سلام،آیا خرابی شیر یطکرفه ی بعد از کنتور باعث چرخش بیشتر کنتور و افزایش آب بها میشه؟
ممنون میشم راهنماییم کنید،چون تو هیچ سایتی در مورد افزایش آب بها و رابطش با خرابی شیریکطرفه ی بعد از کنتور ننوشتن
مدیریت فروشگاه
۱۴۰۴/۱/۲۳بله، خرابی شیر یکطرفه (یا شیر یکطرفه) بعد از کنتور می‌تواند باعث چرخش غیرعادی کنتور و افزایش آب‌بها شود، اما بسته به نوع خرابی و شرایط لوله‌کشی، این موضوع می‌تواند متفاوت باشد.
